DEEL II
Herontdek Jezelf tijdens Burn-out:
Het Neoplatonische Pad naar Persoonlijke Groei en Zingeving
DEEL II Mens en medemenselijkheid. Deze sessie van de mini-serie verkent het diepgaande concept van een existentiële crisis. Een existentiële crisis verwijst naar periodes van zelfreflectie en het stellen van vragen, waarin individuen worstelen met de fundamentele aspecten van het bestaan, doel en betekenis in het leven.
In de moderne geschiedenis zijn er maar een paar momenten geweest waarop crises of massale sociale bewegingen de wereld op zo’n manier hebben geconfronteerd dat mensen zich plotseling richten op de bedreiging van hun bestaan, op een existentiële crisis in het groot. Zo in de tweede helft van de 20e eeuw stonden mensen rond televisietoestellen en over kranten gebogen toen de wereld op de rand van een nucleaire oorlog leek te staan. Eerder in die eeuw was er tijdens de Tweede Wereldoorlog het levensveranderende gevaar van het fascisme en het kwaad dat daarmee gepaard ging.
Sinds de late jaren ’20 van de eeuw heeft de mensheid te maken met exponentieel toenemende gevolgen van klimaatverandering, uitputting van hulpbronnen, overbevolking, economische ongelijkheid, milieuvervuiling en in 2020 zelfs een wereldwijde pandemie – je zou het een ‘meta-crisis’ kunnen noemen. De manier waarop we zelf omgaan met deze ‘meta-crises’ zal in belangrijke mate bepalend zijn voor het lijden waarmee we geconfronteerd zullen worden, zowel wijzelf als toekomstige generaties.
Voor steeds meer mensen voelt de wereld onbetrouwbaar aan. Het is soms moeilijk om nog gemeenschappelijke grond onder onze voeten te voelen, om een samenhangend wereldbeeld te vormen, zeker ook omdat vertrouwde sociale structuren geen duidelijke antwoorden meer lijken te kunnen geven op de ene crisis die over de andere crisis rolt en niemand nog een duidelijke koers voor ogen heeft. Steeds vaker zien we dat zowel individuen als groepen diep verstrikt raken in negatieve feedbackloops van het materialistische wereldbeeld dat ons al decennia domineert, resulterend in uitingen van nihilisme, cynisme, diepe frustratie en zinloosheid, omdat veel mensen het vertrouwen in politiek, maatschappelijke structuren en juridische systemen verloren hebben.
Nederland had jarenlang een gerenommeerd gezondheidszorgsysteem; de kwaliteit van leven in Nederland behoort tot de hoogste ter wereld, met nog de 10e hoogste score op de Human Development Index in 2021. Maar geestelijke gezondheidsproblemen bereikten sinds de tweede helft van dit jaar een absoluut dieptepunt, waarbij 15% van de bevolking van 12 jaar en ouder werd geclassificeerd als “psychologisch ongezond”, en waar maandelijks 140 zelfdodingen te betreuren zijn. Deze “doden door wanhoop” zijn niet eenvoudig toe te schrijven aan sociaaleconomische of structurele factoren in het land, net zoals depressie niet een op een kan worden herleid tot een chemische onbalans in de hersenen. Maar zeker sinds corona gaf meer dan een kwart van de mensen aan dat ze een gevoel van vervreemding van de werkelijkheid ervaren.
In hun boek over Zombies in de westerse cultuur: A Twenty-First Century Crisis, beweren John Vervaeke en co-auteurs Christopher Mastropietro en Filip Miscevic dat het gevoel van vervreemding mede het gevolg is van de verspreiding van steeds meer “onzin” – een term geïnspireerd op het werk van Harry Frankfurt. “Onzin” werkt anders dan liegen, omdat het ervoor zorgt dat steeds meer mensen daardoor steeds onverschilliger worden over wat waar of niet waar is en soms uitgesproken vals en op de man gespeeld. De verspreiders van “onzin” beroepen zich niet op het waarheidsgehalte buiten de behoeften van het moment. In plaats daarvan probeert hij of zij door met de pakkendheid van zijn bewering aandacht te trekken. Met andere woorden, de verspreider van “onzin” handelt uit puur egoïsme en of iets waar is of niet, boeit hem niet zolang hij of zij door zijn uitspraken in de belangstelling staat. Voor hem is de reactie die zijn uitspraken uitlokken de maatstaf . Zijn doel is om anderen te overdonderen met de kracht van subjectieve overtuigingen. We zien al te veel bewijs voor dit soort relativisme op allerlei sociale media en in sensatiebeluste tv-programma’s.
De kwestie die ik hier wil aanstippen, is dat, ongeacht of je wil vasthouden aan je eenzijdig materialistische wereldbeeld als nihilist of cynicus of dat je nu gelooft dat als de nood het hoogst is, de redder nabij is, we naar elkaar toe de verantwoordelijkheid zouden moeten hebben om niet weg te kijken van de problemen waar we voor staan en wederzijds respect te behouden door niet moedwillig onzin te verkopen en oog moeten houden voor medemensen die het moeilijk hebben om de de snelle veranderingen waar we doorheen gaan bij te houden en mensen waar nodig te helpen. We moeten inzien dat ons geloof in kapitalisme, materialisme en ‘scientisme’ helaas niet heeft gebracht wat we ervan hoopten, maar dat we elkaar desondanks niet in de steek moeten laten, perspectief moeten bieden en helpen. Dit is waar deze mini-serie over gaat: niet over “how to survive the jive”, maar hoe creëren we voor onszelf nieuw perspectief op niet solipsistische wijze; zien we onszelf onder ogen zonder anderen niet uit het oog te verliezen, wanneer het heviger begint te waaien.
Daniel Schmachtenberger, een sociaal filosoof en oprichtend lid van The Consilience Project, besloot pessimisme achter zich te laten door zich te richten op het verbeteren van het collectieve begrip en betekenisgeving in een wereld van exponentiële technologie. Hij benadrukte dat de meta-crisis uiteindelijk niet kan worden opgelost zonder toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI) en dat alles afhangt van de keuzes die we maken voor hogere waarden en mogelijkheden die ons naar een betere toekomst moeten leiden. Ook John Vervaeke, van wie ik in geen van zijn online series ooit enige pessimisme heb kunnen bespeuren, behalve na het interview met twee cynisch ingestelde AI-specialisten over de aanstaande toekomst, pleit in zijn daarop volgende boek ook ronduit voor de noodzaak van AI met duidelijke restricties, om effectief oplossingen te vinden voor de grote uitdagingen waar we als mensheid voor staan, een samenwerking tussen mens en machine die onvermijdelijk is en niet meer weg te denken valt. Net als Daniel Schmachtenberger bepleit John echter ook het belang van een breed toepasbaar referentiekader voor betekenis en dialoog, waaruit betekenis voor de mensheid voortvloeit op een andere manier dan de ‘schatten’ die kapitalisme, materialisme en scientisme ons hebben gebracht.
Ik ben het met John Vervaeke eens dat we hiervoor ook moeten terugkijken naar wat de westerse cultuur op andere momenten aan grote denkkaders heeft voortgebracht, maar waarvan we zijn afgestapt in de veronderstelling dat een materialistisch wereldbeeld ons voorspoed zouden brengen en wat ons terugvoert naar de Hellenistische periode, de periode na de dramatische dood van Socrates rond 400 v.Chr. tot aan de definitieve val van het Romeinse rijk ongeveer 465 n.Chr., voordat het Roomse Christendom de hele westerse wereld ruim 1500 jaar zou domineren.
Eigenlijk heeft de westerse cultuur na de middeleeuwen al een wedergeboorte in het denken gekend, gebaseerd op de ideeën van de oude wijzen uit de platonische en neoplatonische filosofie en theologie van Hellas en de vrijstaat Alexandrië, namelijk ten tijde van de Renaissance, door oude teksten die vooral via de achterdeur in Rome weer binnenkwamen, via mystieke stromingen binnen de islam en het jodendom, na vertalingen van onder andere Marsilio Ficino en de Italiaanse humanist en voorvechter van universele wijsheid Pico della Mirandola. Men ontdekte zelfs na vele eeuwen dat Plato’s Elementenleer in Timaeus voortleefde in de Vajrayana-scholen van het boeddhisme in Oost-Azië, van India tot China en zelfs Japan. Dit is met name opmerkelijk als je bedenkt dat de westerse mens nu juist op zoek is naar oosterse wijsheid.
Natuurlijk was tijdens en na de Renaissance de verlichtende platonische en neoplatonische filosofie en theologie in het Westen alleen voorbehouden aan een selecte groep invloedrijken, terwijl in de tussentijd stevig werd voortgebouwd aan de feodale machtsstructuren in Europa en de heerschappij van de heersende god op aarde, op de fundamenten van wat ooit het Romeinse rijk was. Maar nu, dankzij het internet, hebben we zoveel informatie binnen handbereik dat er een groeiende belangstelling is voor de oude Griekse filosofie, hoewel dit vooral het Stoïcisme betreft. De belangrijke bijdrage van de platonische en neoplatonische filosofie aan alle mystieke religies is bij weinigen bekend. Tegenwoordig putten velen hun kennis liever uit nieuw opgerichte (new age) scholen, waarbij leringen worden verspreid door guru’s, dan uit de academische filosofie die ons over de oude Grieken kan leren. Men combineert liever ervaringen opgedaan in yoga of kundalini meditatie direct met alles wat men meent te weten over de kwantumtheorie of scalaire golven, zodat niemand er meer iets van snapt behalve zijzelf en een kleine groep leerlingen die zich rond hen hebben verzameld.
Zoals John Vervaeke in zijn Youtube mini-serie “Ontwaken uit de Betekenis Crisis” uitlegt, biedt een Neoplatonisch referentiekader een allesomvattend model voor betekenisgeving en wereldwijde dialoog in een wereld van exponentiële technologie en waar door de samenwerking tussen mens en AI willen we het hoofd kunnen bieden aan meta-crisis waar we voor staan, waar wegkijken van de problemen niet langer zin heeft, maar waar geen ruimte meer is voor nihilisten, cynici of “onzin”-predikers, maar waar mensen in onderling verbondenheid en door zelfreflectie bereid zijn om aan de wereld van morgen te werken. De weg van de Neoplatonische Hogere Liefde in deze mini-serie biedt een diepgaand begrip van de aard van deze werkelijkheid, met daarin vooral een beschrijving van kracht van drie-eenheid Lichaam, ziel & geest.
Door het Neoplatonisme te integreren, zoals de hiërarchie van de werkelijkheid en de relatie tussen de macrokosmos en onze microkosmos, kunnen individuen een coherent wereldbeeld ontwikkelen dat een stevige basis vormt voor hun zoektocht naar betekenis en doel in het leven. Deze achtdelige miniserie eindigt met sessie 7 over Neoplatonisme Ethiek en leefregels en sessie 8 als Conclusie, hoop ik bij te dragen aan de oplossing van problemen die op ons afkomen.
Door inzichten van verschillende auteurs zoals John Vervaeke, Gordon Marino en Viktor E. Frankl te integreren, leggen we met Neoplatonisch Hogere Liefde een stevig fundament om een liefdevolle vervulling in het leven te vinden en de zo gewenste bijdrage van eenieder aan het menselijk collectief, vanuit een dieper begrip van onszelf en nieuw perspectief dat zich van daaruit opent.
In het intrigerende concept van de Hiërarchie van Zijn in de volgende sessie, zullen we ontdekken hoe het ons kan inspireren en leiden op onze zoektocht naar betekenis, zingeving en een dieper begrip van de essentie van het bestaan. De inzichten die we hier opdoen, zullen ons begeleiden op ons pad van zelfontdekking en ons helpen om een liefdevolle en betekenisvolle bijdrage te leveren aan het menselijk collectief en de wereld om ons heen.
Bereid je voor om de verborgen lagen van de realiteit te verkennen en om de mysteriën van het bestaan te ontrafelen terwijl we ons laten leiden door de diepgaande wijsheid van de Neoplatonische filosofie en de prachtige reis van zelfreflectie en spirituele groei voortzetten.
Aanbevolen boeken:
- “The Existentialist’s Survival Guide: How to Live Authentically in an Inauthentic Age” door Gordon Marino
- “On Bullshit” door Harry G. Frankfurt
- “Zombies in Western Culture: A Twenty-First Century Crisis” door John Vervaeke, Christopher Mastropietro & Filip Miscevic
- “The Book: On the Taboo Against Knowing Who You Are” door Alan Watts
- “Man’s Search for Ultimate Meaning” door Viktor E. Frankl
Stoïcijnse overdenking:
“Wees dankbaar voor de uitdagingen en tegenslagen die je nu ontmoet. Ze bieden je de mogelijkheid om te groeien en sterker te worden. Zie ze als kansen om je karakter te versterken en betekenis te vinden in moeilijke tijden.” (Marcus, Aurelius, Meditaties 5.20)
Geleide oefening: “The View from Above”,
In zijn werk haalt Hadot inspiratie uit oude filosofische tradities, met name het stoïcisme, en stelt hij voor om een ‘View from Above’ aan te nemen bij het verkennen van het zelf. Door onszelf soms even te bezien vanuit een losgekoppelde perspectief en het leven en de ervaringen vanuit een ruimer standpunt te kijken, krijgen individuen de mogelijkheid om zichzelf diepgaander te onderzoeken en te begrijpen.
Via de ‘View from Above’ kunnen individuen reflecteren op hun gedachten, emoties, waarden en acties in relatie tot de bredere context van hun leven. Het biedt de mogelijkheid tot een kritische analyse van iemands overtuigingen, keuzes en gedragspatronen, wat leidt tot een dieper begrip van zichzelf en hoe ze passen in het grotere geheel der dingen.
Door voorbij de directe zorgen van het ego te gaan en een meer objectieve perspectief aan te nemen, kunnen individuen inzicht krijgen in hun authentieke verlangens, motivaties en aspiraties. Deze methode stimuleert zelfreflectie en introspectie, waardoor individuen de diepten van hun wezen kunnen verkennen en aspecten van het zelf kunnen ontdekken die mogelijk in de schaduw van ons Ego actief zijn.
Deze basis-oefening is een aanvulling op deze miniserie en biedt je praktische hulpmiddelen om de Neoplatoonse filosofie en zelfontdekking te integreren in je reis van persoonlijke groei en welzijn.
